Natuurredacteur Jean-Pierre Geelen geeft zijn persoonlijke commentaar op opmerkelijke confrontaties tussen mens en natuur. Deze week: weidevogels beschermen.
Het is even wennen, maar nu staat Nederland dus in het beklaagdenbankje. Omdat het verdomt z’n weidevogels te beschermen. Dat moet, want Nederland hoort bij Europa, en Europa heeft een Vogelrichtlijn die alle lidstaten opdraagt hun vogels te beschermen.
Heel benieuwd hoe Femke Wiersma, de nieuwe minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, zich denkt te verdedigen nu de Europese Commissie een ‘inbreukprocedure’ gaat beginnen tegen Nederland, om de naleving van de Vogelrichtlijn alsnog af te dwingen (op straffe van boetes).
Wiersma woont in Holwerd. Volgens Waarneming.nl zijn daar dit jaar exact nul grutto’s in de polder gezien, en (op 14 april om 10.55 uur) welgeteld één veldleeuwerik. Veel groter is de kans dat ze er de schreeuw om weidevogelbescherming heeft gehoord. Die is eenvoudig voor elke leek over het hele boerenland te beluisteren.
Want we kunnen moeilijk zeggen dat we niet gewaarschuwd zijn. Al decennia wijzen beschermers erop dat de grutto – sinds een publieksverkiezing in 2015 onze ‘Nationale Vogel’ – verdwijnt. De afgelopen vijftig jaar daalde het aantal broedparen van 120 duizend naar 25 duizend, de duikvlucht duurt voort.
‘Wat kan mij die grutto schelen’, denken sommigen misschien. Maar bescherming van de grutto gaat niet alleen over de grutto. De vogel kijkt, eenzaam op dat paaltje langs de weg, uit over de teloorgang van het hele boerenland. Een cultuurlandschap waaruit zo ongeveer elk leven is verdwenen. In zijn neerwaartse vlucht nam de grutto ook andere weidevogels mee, zoals de kievit, tureluur, scholekster en die ene veldleeuwerik in de Holwerdse polder.
Het regende goedbedoelde actieplannen voor de weidevogels. Je kunt ‘weidevogelvriendelijke’ zuivel kopen, Zuid-Holland kent het ‘Actieplan Boerenlandvogels’. Op reddegrutto.nl kan elke bezorgde burger doneren voor de aanleg van ‘plasdrasgebieden’ waarin de vogels gedijen (maar die door kunstmatig verlaagde waterpeilen steeds meer verdwijnen), het Groninger Landschap spant zich samen met boeren in, en zo kunnen we doorgaan.
Het heeft geen biet geholpen, becijferde de Algemene Rekenkamer vorig jaar: terwijl de minister van LNV acht keer meer aan subsidies uitgaf dan twintig jaar eerder, was nog maar de helft van het aantal grutto’s over. ‘In het grootste deel van de kansrijke gebieden wordt de grutto niet beschermd’, schreef de Rekenkamer. En: ‘In 85 procent van de gebieden waar de grutto kansrijk is, nemen boeren geen maatregelen om hem te beschermen.’
Drie jaar geleden lanceerde oud-minister Pieter Winsemius (VVD) samen met anderen een ‘Aanvalsplan Grutto’ om de weidevogels in ons land te redden. Zowel de Tweede Kamer als de toenmalige minister waren vóór en zegden tot 2027 bijna 70 miljoen euro toe. Maar erg vlotjes loopt de aanval niet.
Voor de Volkskrant sprak ik in 2021 met onderzoeker Gerrit Gerritsen over zijn boek De hooivogel, gewijd aan de grutto. Het ‘aanvalsplan’ deed hem denken aan de eerdere actie ‘Een rijk weidevogellandschap’ uit 2008 – gesneefd in goede bedoelingen, gestrand op boerenbelangen. Je kunt die boeren overigens de schuld geven, maar er zijn ook boeren van goede wil. Veel weidevogels kunnen ook niet zonder het cultuurlandschap van een klassieke boerenweide. Het zal dus samen moeten.’Waarom volgen we niet de route van Urgenda, door via de civiele rechter actie af te dwingen?’, vroeg Gerritsen zich af. Dat was drie jaar geleden. Nu staat de deurwaarder al op de stoep. Je zou het vooruitgang kunnen noemen dat natuurbescherming kan worden afgedwongen. Maar het is ook een beetje om te huilen.
Bron: Volkskrant d.d. 3-8-24 Foto: Getty